مهریه یکی از حقوق مالی زن در عقد نکاح است که بر اساس ماده 1082 قانون مدنی ایران، به محض وقوع عقد، زن مالک مهریه می‌شود و می‌تواند هر زمان که بخواهد آن را مطالبه کند. اما گاهی اوقات، رای صادره از دادگاه در خصوص مهریه (مانند تقسیط مهریه یا اعسار) ممکن است برای یکی از طرفین دعوا (زوج یا زوجه) قابل قبول نباشد. در این موارد، قانون‌گذار راه‌هایی برای اعتراض به رای دادگاه پیش‌بینی کرده است. این مقاله به بررسی این موضوع می‌پردازد که چند بار می‌توان به رای مهریه اعتراض کرد و روش‌های قانونی اعتراض چیست.
انواع روش‌های اعتراض به رای مهریه
در نظام حقوقی ایران، اعتراض به رای دادگاه در دعاوی مهریه می‌تواند از طریق روش‌های زیر انجام شود:
- واخواهی: اعتراض به رای غیابی
- تجدیدنظرخواهی: اعتراض به رای حضوری یا غیابی پس از واخواهی
- فرجام‌خواهی: اعتراض به رای تجدیدنظر در موارد خاص
- اعاده دادرسی: درخواست رسیدگی مجدد به پرونده در شرایط خاص
- اعتراض ثالث: اعتراض توسط شخص ثالث که حقوقش متأثر از رای است
هر یک از این روش‌ها شرایط و مهلت‌های خاص خود را دارند که در ادامه به تفصیل بررسی می‌کنیم.
واخواهی: اعتراض به رای غیابی مهریه
اگر یکی از طرفین دعوا (معمولاً زوج) در جلسه دادرسی حضور نداشته باشد و اخطاریه دادگاه به او ابلاغ واقعی نشده باشد، رای صادره غیابی محسوب می‌شود. بر اساس ماده 305 قانون آیین دادرسی مدنی، محکوم‌علیه غایب حق دارد به رای غیابی اعتراض کند. این اعتراض که به آن واخواهی می‌گویند، در همان دادگاهی که رای غیابی را صادر کرده است، بررسی می‌شود.
مهلت واخواهی:
- برای افراد مقیم ایران: 20 روز از تاریخ ابلاغ رای
- برای افراد مقیم خارج از ایران: 2 ماه از تاریخ ابلاغ رای
واخواهی تنها یک بار امکان‌پذیر است و اگر رای غیابی تأیید یا نقض شود، دیگر امکان واخواهی مجدد وجود ندارد. در صورت نقض رای، پرونده مجدداً در همان دادگاه بدوی بررسی می‌شود.
تجدیدنظرخواهی: اعتراض به رای بدوی
اگر رای دادگاه بدوی (چه حضوری و چه غیابی پس از واخواهی) مورد قبول یکی از طرفین نباشد، می‌توانند درخواست تجدیدنظرخواهی کنند. بر اساس ماده 348 قانون آیین دادرسی مدنی، تجدیدنظرخواهی زمانی امکان‌پذیر است که رای صادره دارای یکی از جهات نقض (مانند عدم رعایت قوانین، نقص در تحقیقات یا مغایرت با اسناد) باشد.
مهلت تجدیدنظرخواهی:
- برای افراد مقیم ایران: 20 روز از تاریخ ابلاغ رای
- برای افراد مقیم خارج از ایران: 2 ماه از تاریخ ابلاغ رای
تجدیدنظرخواهی معمولاً یک بار انجام می‌شود و رای صادره از دادگاه تجدیدنظر در اکثر موارد قطعی است. با این حال، در شرایط خاص ممکن است بتوان به روش‌های دیگر (مانند فرجام‌خواهی یا اعاده دادرسی) اعتراض کرد.
فرجام‌خواهی: اعتراض به رای تجدیدنظر
رای دادگاه تجدیدنظر در دعاوی مهریه معمولاً قطعی است و امکان فرجام‌خواهی تنها در موارد خاص و محدود وجود دارد. بر اساس ماده 366 قانون آیین دادرسی مدنی، فرجام‌خواهی برای احکام مربوط به دعاوی غیرمالی (مانند اصل نکاح، طلاق، یا فسخ نکاح) یا دعاوی مالی با ارزش بیش از مبلغ مشخص شده در قانون امکان‌پذیر است. اما در دعاوی مهریه، به دلیل ماهیت مالی، فرجام‌خواهی به ندرت پذیرفته می‌شود، مگر اینکه رای صادره مغایر با شرع یا قانون باشد.
مهلت فرجام‌خواهی:
- برای افراد مقیم ایران: 20 روز از تاریخ ابلاغ رای
- برای افراد مقیم خارج از ایران: 2 ماه از تاریخ ابلاغ رای
فرجام‌خواهی در دیوان عالی کشور بررسی می‌شود و معمولاً یک بار امکان‌پذیر است. اگر دیوان عالی رای را نقض کند، پرونده به شعبه دیگری از دادگاه تجدیدنظر ارجاع می‌شود.
اعاده دادرسی: بررسی مجدد پرونده
اعاده دادرسی روش دیگری برای اعتراض به رای قطعی است که در شرایط استثنایی و بر اساس ماده 426 قانون آیین دادرسی مدنی امکان‌پذیر است. این روش زمانی استفاده می‌شود که دلایل جدیدی (مانند کشف مدارک جعلی یا مغایرت رای با شرع) ارائه شود. اعاده دادرسی محدودیت تعداد دفعات ندارد، اما باید دلایل محکمه‌پسند و جدیدی ارائه شود.
مهلت اعاده دادرسی: معمولاً 20 روز از زمان کشف دلیل جدید یا ابلاغ رای.
اعتراض ثالث: دخالت شخص ثالث
اگر رای صادره در مورد مهریه به حقوق شخص ثالثی آسیب بزند (مثلاً توقیف مالی که متعلق به شخص دیگری است)، آن شخص می‌تواند از طریق اعتراض ثالث به رای اعتراض کند. این روش نیز محدودیت تعداد دفعات ندارد، اما باید شرایط قانونی آن فراهم باشد.
تعدیل اقساط مهریه: اعتراض غیرمستقیم
یکی از رایج‌ترین دعاوی مرتبط با مهریه، درخواست تقسیط مهریه یا اعسار از پرداخت آن است. اگر زوج یا زوجه به رای تقسیط مهریه معترض باشند، می‌توانند از طریق تجدیدنظرخواهی یا واخواهی (در صورت غیابی بودن رای) اعتراض کنند. علاوه بر این، اگر شرایط مالی زوج تغییر کند (مثلاً کاهش یا افزایش درآمد)، می‌توان دادخواست تعدیل اقساط مهریه ارائه داد. بر اساس منابع حقوقی، تعداد دفعات درخواست تعدیل اقساط محدودیت ندارد، اما باید مدتی از رای قبلی گذشته باشد و دلایل محکمه‌پسند ارائه شود.
برای اطلاعات بیشتر در مورد تعلق مهریه به زن، می‌توانید به مقاله مهریه چند بار به زن تعلق می‌گیرد مراجعه کنید.
مهلت‌های قانونی اعتراض به رای مهریه
یکی از مهم‌ترین نکات در اعتراض به رای مهریه، رعایت مهلت‌های قانونی است. اگر مهلت اعتراض (20 روز برای مقیمان ایران و 2 ماه برای مقیمان خارج) سپری شود، رای قطعی شده و دیگر امکان اعتراض به روش‌های معمول وجود ندارد، مگر از طریق اعاده دادرسی یا اعتراض ثالث در شرایط خاص.
چگونه اعتراض به رای مهریه موفقیت‌آمیز باشد؟
برای موفقیت در اعتراض به رای مهریه، باید به نکات زیر توجه کرد:
- ارائه مدارک محکمه‌پسند: مدارکی که نشان‌دهنده نقص در رای یا مغایرت با قانون باشد.
- مشاوره با وکیل متخصص: وکیل خانواده می‌تواند بهترین روش اعتراض را پیشنهاد دهد و لایحه مناسب تنظیم کند. برای مشاوره با وکیل متخصص، به وکیل طلاق کرج مراجعه کنید.
- رعایت مهلت قانونی: عدم رعایت مهلت‌های قانونی باعث رد اعتراض می‌شود.
- تطابق با شرایط مالی: در دعاوی تقسیط، ارائه مدارک دقیق از وضعیت مالی زوج یا زوجه ضروری است.
آیا بعد از طلاق غیابی می‌توان مهریه گرفت؟
یکی از سوالات رایج این است که آیا در صورت طلاق غیابی، امکان مطالبه مهریه وجود دارد یا خیر. پاسخ این است که طلاق غیابی تأثیری بر حق زن برای مطالبه مهریه ندارد، اما شرایط اعتراض به رای در این موارد ممکن است متفاوت باشد. برای اطلاعات بیشتر، به مقاله آیا چند سال بعد طلاق غیابی میشه مهریه گرفت مراجعه کنید.
سوالات متداول (FAQ)
چند بار می‌توان به رای مهریه اعتراض کرد؟
تعداد دفعات اعتراض به رای مهریه بستگی به نوع اعتراض دارد. واخواهی و تجدیدنظرخواهی معمولاً یک بار انجام می‌شوند، اما اعاده دادرسی و اعتراض ثالث در شرایط خاص ممکن است چندین بار مطرح شوند.
آیا رای تجدیدنظر قابل اعتراض است؟
رای تجدیدنظر در دعاوی مهریه معمولاً قطعی است، اما در موارد خاص می‌توان از طریق فرجام‌خواهی یا اعاده دادرسی اعتراض کرد.
هزینه اعتراض به رای مهریه چقدر است؟
هزینه اعتراض به رای مهریه معمولاً درصدی از مبلغ مورد مطالبه است و بستگی به نوع دعوا و مرجع رسیدگی دارد. برای اطلاعات دقیق، با وکیل متخصص مشورت کنید.
