مهریه یکی از مهم‌ترین موضوعات حقوقی در ازدواج است که در قانون مدنی ایران جایگاه ویژه‌ای دارد. بسیاری از افراد، به‌ویژه زوجین، درباره میزان حقوقی که از درآمد مرد برای پرداخت مهریه کسر می‌شود، سؤال دارند. در این مقاله، به‌صورت علمی و با استناد به قوانین جاری ایران، به این موضوع پرداخته‌ایم. هدف ما ارائه اطلاعات دقیق و کاربردی است تا خوانندگان بتوانند درک روشنی از این موضوع داشته باشند.
مهریه چیست و چه جایگاهی در قانون ایران دارد؟
مهریه، مالی است که در هنگام عقد ازدواج، مرد متعهد می‌شود به زن پرداخت کند. طبق ماده ۱۰۸۲ قانون مدنی ایران، به‌محض انعقاد عقد نکاح، زن مالک مهریه می‌شود و می‌تواند هرگونه تصرفی در آن داشته باشد. مهریه می‌تواند به‌صورت نقدی، سکه، ملک یا هر چیز دیگری که ارزش مالی داشته باشد، تعیین شود.
در ایران، مهریه به دو نوع عندالمطالبه (پرداخت در زمان مطالبه) و عندالاستطاعه (پرداخت در صورت توانایی مالی مرد) تقسیم می‌شود. نوع مهریه تأثیر مستقیمی بر نحوه وصول آن، از جمله کسر از حقوق مرد، دارد.
آیا حقوق مرد برای پرداخت مهریه قابل توقیف است؟
بله، حقوق و درآمد مرد می‌تواند برای پرداخت مهریه توقیف شود، اما این موضوع تابع شرایط و قوانین خاصی است. طبق ماده ۹۶ قانون اجرای احکام مدنی، حقوق و مزایای کارمندان دولت یا افراد شاغل در بخش خصوصی، در صورتی که متأهل باشند یا افراد تحت تکفل داشته باشند، تا یک‌سوم قابل توقیف است. اگر فرد مجرد باشد، تا یک‌چهارم حقوق او می‌تواند کسر شود.
- برای افراد متأهل یا دارای افراد تحت تکفل: حداکثر یک‌سوم حقوق.
- برای افراد مجرد: حداکثر یک‌چهارم حقوق.
این قانون به‌منظور حفظ معیشت فرد و خانواده‌اش وضع شده است تا کسر حقوق به‌گونه‌ای نباشد که زندگی فرد مختل شود.
مراحل قانونی توقیف حقوق برای مهریه
برای کسر حقوق مرد به‌منظور پرداخت مهریه، مراحل زیر باید طی شود:
- تقاضای مهریه توسط زن: زن باید با ارائه دادخواست به دادگاه خانواده، درخواست اجرای مهریه کند.
- صدور اجراییه: پس از تأیید دادخواست، دادگاه اجراییه‌ای صادر می‌کند که به مرد ابلاغ می‌شود.
- شناسایی اموال: اگر مرد مهریه را به‌صورت نقدی پرداخت نکند، دادگاه اموال او، از جمله حقوق و درآمدش را شناسایی می‌کند.
- دستور توقیف حقوق: دادگاه به کارفرما یا نهاد پرداخت‌کننده حقوق دستور می‌دهد بخشی از حقوق را کسر و به حساب زن واریز کند.
در این فرآیند، کارفرما موظف است طبق دستور دادگاه عمل کند و هرگونه تخلف می‌تواند عواقب قانونی داشته باشد.
چه مقدار از حقوق مرد کسر می‌شود؟
همان‌طور که اشاره شد، مقدار حقوق قابل کسر به وضعیت تأهل و تعداد افراد تحت تکفل بستگی دارد. برای مثال:
- اگر مرد متأهل باشد و یک فرزند داشته باشد، تا یک‌سوم حقوق او کسر می‌شود.
- اگر مرد مجرد باشد، تنها یک‌چهارم حقوق او قابل توقیف است.
همچنین، اگر مرد بدهی‌های دیگری (مانند وام یا سایر تعهدات مالی) داشته باشد، مهریه در اولویت قرار میگیرد، زیرا مهریه دین ممتاز محسوب می‌شود.
استثنائات و محدودیت‌ها
در برخی موارد، ممکن استثنائاتی وجود داشته باشد که توق کسر حقوق را محدود کند:
- حداقل دستمزد: طبق قانون، حقوق فرد نباید به زیر حداقل دستمزد مصوب وزارت کار برسد، مگر در موارد خاص.
- عدم توانایی مالی: اگر مرد هیچ درآمدی نداشته باشد یا حقوق او کفاف معیشت را ندهد، دادگاه ممکن است موقتاً اجرای مهریه را به تعویق بیندازد.
- مهریه عندالاستطاعه: در این حالت، زن باید ابتدا توانایی مالی مرد را اثبات کند تا امکان توقیف حقوق فراهم شود.
مهریه و قانون حمایت از خانواده
طبق ماده ۲۲ قانون حمایت از خانواده (1391)، مهریه تا سقف ۱۱۰ سکه تمام بهار آزادی یا معادل آن، تحت حمایت ویژه قرار دارد و در صورت عدم پرداخت، مرد ممکن است بازداشت شود. برای مبالغ بالاتر از ۱۱۰ سکه، زن باید توانایی مالی مرد را اثبات کند. این قانون باعث شده است که بسیاری از زوجین در تعیین میزان مهریه به این سقف توجه کنند.
در مورد کسر حقوق، این سقف تأثیری بر میزان کسر ندارد، بلکه تنها بر نحوه پیگیری قانونی مهریه اثر می‌گذارد.
توصیه‌های حقوقی برای زوجین
برای پیشگیری از مشکلات حقوقی مرتبط با مهریه، زوجین می‌توانند به نکات زیر توجه کنند:
- تعیین مهریه معقول: مهریه‌ای انتخاب کنید که با توان مالی مرد هم‌خوانی داشته باشد.
- مشاوره حقوقی: قبل از عقد، با وکیل یا مشاور حقوقی مشورت کنید تا از حقوق و تعهدات خود آگاه شوید.
- توافقات کتبی: هرگونه توافق در مورد نحوه پرداخت مهریه را به‌صورت کتبی ثبت کنید.
سؤالات متداول درباره مهریه و حقوق مرد
آیا حقوق بازنشستگی هم برای مهریه قابل توقیف است؟
بله، حقوق بازنشستگی نیز مانند حقوق کارمندی قابل توقیف است، اما با رعایت محدودیت‌های قانونی (یک‌سوم یا یک‌چهارم).
اگر مرد شغل آزاد داشته باشد، چگونه مهریه وصول می‌شود؟
در این حالت، زن می‌توان با شناسایی اموال مرد (مانند حساب‌های بانکی یا دارایی‌ها)، از طریق دادگاه اقدام به وصول مهریه کند.
آیا زن می‌توان تمام حقوق مرد را توقیف کند؟
خیر، طبق قانون، تنها بخشی از حقوق (یک‌سوم یا یک‌چهارم) قابل توقیف است تا معیشت مرد و خانواده‌اش حفظ شود.
